گل محمدی
rose damascena
یکی از خوشبوترین انواع گل سرخ بوده و به آن گل سرخ عطری، گل محمدی و گل سوری هم میگویند.
با اینکه اسمش گل سرخ است ولی با گونههای مختلف و به رنگهای گوناگون: سفید، زرد، صورتی تا سرخ آتشین دیده میشود، ولی هر قدر گلش سرختر باشد، تانن آن بیشتر بوده و خواص دارویی آن بیشتر است .
چیدن غنچههای گل محمدی بایستی موقعی باشد که غنچه رسیده و در شرف باز شدن است. پس از چیدن، گلبرگها را سوا میکنند و در سایه خشک کرده و بعد آن را در شیشه سر بسته نگاهداری می نمایند
.گلبرگهای خشک شده گل محمدی، التیام دهنده زخم است. گل سرخ تب را پایین میآورد. پاشیدن گلبرگهای خشک آن روی زخم، آن را ضد عفونی کرده و التیام میدهد. ضماد آن را جهت درمان زگیل و لکههای جلدی و روییدن گوشت تازه و تحلیل ورمها توصیه کردهاند.
طبق مدارک موجود که از منابع اروپایی در دست است، نخستین ملتی که مبتکر گرفتن گلاب بوده و اصولا قرع و انبیق را اختراع کرد و عمل تقطیر مایعات و اسانس کشی را معمول داشت، ملت ایران است. حکمای قدیم یونان از صنعت گلابکشی و تقطیر مایعات اطلاعی نداشتند و تنها از عصاره مایع گلبرگهای گل سرخ و جوشانده آن در روغن استفاده مینموند و چون سهم اعظم علوم شیمیایی امروز وابسته به تقطیر است، به همین جهت ایرانیان سهم بزرگی در راه پیشرفت این علم دارند و «جابر بن حیان صوفی» را به حق پدر شیمی لقب دادهاند.
مضرات استفاه از گل محمدی
مضرات قابل ذکری برای گل محمدی پیدا نشده است.
طریقه مصرف گل محمدی
کشت گل سرخ در چین به 7 هزار سال پیش بر می گردد. امروزه برآورد می گردد که در دنیا از 250 گونه مختلف گل سرخ، بیش از 3000 رقم (کولتیوار) وجود دارد. از این تعداد تنها 30 گونه معطر هستند و 3 گونه آن از نظر اقتصادی امکان گلاب گیری دارند که مهمترین آن گونه گل محمدی است.
منشاء گل محمدی ایران است و گفته می شود بعد از حمله اسکندر مقدونی این گیاه از ایران به مقدونیه و بلغارستان رفته و در آنجا کشت گردیده است. حضور این گیاه در اروپای غربی به جنگلهای صلیبی سالهای 1254 تا 1276 باز می گردد و "Robert de Brie” آنرا از شام به اروپا برد و به همین دلیل در اروپا گل محمدی را بنام رز دمشقی می شناسند.
گل محمدی در ایران معمولاً در مناطق مرتفع و خشک کشت می گردد (ارتفاعات بین 2 تا 3 هزار متر از سطح دریا) و استانهای اصفهان (کاشان)، کرمان، کرمانشاه، فارس و آذربایجان شرقی از تولیدکنندگان اصلی گل محمدی در کشور می باشند (یکی از ترانه های قدیمی و محبوب در کشور فرانسه بنام "رزهای اصفهان” است).
گل محمدی ایران به دلیل آب و هوای خشک و سرد مناطق مذکور معمولاً فاقد آفات بوده و در تولید آن از سموم و آفت کش استفاده نمی گردد و از اینرو دارای کیفیت بسیار خوبی است.
تولید گلاب
برای تولید اسانس گل محمدی و گلاب، لازم است چیدن گل از حدود ساعت شش صبح شروع و به محض آغاز گرم شدن هوا قبل از ساعت هشت پایان یابد چرا که با گرم شدن هوا، گیاه (احتمالاً برای حفظ خود در مقابل گرما) اسانس های معطر خود را آزاد کرده و در هوا منتشر می سازد. لذا گل های چیده شده در روز از بازدهی اسانس بسیار نازلتری برخوردارند. گلهای چیده شده باید بلافاصله به محل گلابگیری و یا دستگاه اسانس گیری انتقال یابند چرا که با گذشت زمان فرآیند تخمیر در آن آغاز شده و این فرآیند موجب افزایش دما و تخریب بسیاری از ترکیبات لطیف این شاهکار طبیعت می گردد.
تولید یک لیتر اسانس گل محمدی نیازمند استفاده از چهار تن گلبرگ است و به همین دلیل محصولی بسیار گرانبهاست. برای تولید هر لیتر گلاب نیز معمولاً یک کیلو گلبرگ استفاده می گردد ولی ممکن است گلاب رقیق تر با بهایی نازلتر تولید شود.
گونه هایی از گل سرخ در ترکیه و مراکش نیز کشت می گردند ولی از نظر کیفی توان رقابت با گل محمدی ایران را ندارند. در عوض گل محمدی تولید بلغارستان که عمدتاً در دره کازانلیک (Kazanlik) و در ارتفاعات 300 تا 500 متری از سطح دریا انجام می شود بیشترین سهم بازار این فرآورده ارزشـمند را داراسـت. در جنوب فـرانسه نـیز نـوعی گـل سـرخ تـولـید مـی شـود کـه نام علمی آن Rosa centifolia””است و در منطقه گراس (Grasse) پایتخت عطرسازی جهان کشت می گردد ولی به دلیل نازل بودن بازدهی اسانس، کشت آن تدریجاً از بین رفته است.
ترکیبات گل محمدی
گل محمدی دارای ترکیباتی نظیر اسیدهای کربوکسیلیک، لینالول (Linalool, C10H180O)، یوگنول (Eugenol)، سیترونلول (Citronellol, C10H20)، فارنسول (Farnesol)، نرول (Nerol,C10H18)، ترپن ها (Terpens)، میرسن (Myrcene)، کرستین (Quercetin)، کامفرول (Kaempferol) و ویتامین C است (1و2). در عصاره روغنی این گیاه %35-16 سیترونلول، %30-8 گرانیول (Geraniol)، %10-4 نرول، %16-4 نونادکان (Nonadecane)، %8-3 هنیکوزان (Heneicosane) و %3-1 لینالول وجود دارد. همچنین ترکیباتی نظیر ایزوکرسیترین (Isoquercitrin)، آفزلین (Afzelin)، کرستین جنتابیوزید (Quercetin gentabiosid) و Cyanidin-3-O-beta-glucoside در غنچه گل محمدی شناسایی شده اند .