بارهنگ،بارهنگ کبیر
plantain
بارهنگ گیاهی است چند ساله، علفی و تا ارتفاع 70 سانتی متر رشد می کند. ساقه ی این گیاه بیشتر ایستاده و گاهی به طرف زمین متمایل شده است، همچنین فاقد شیار بوده و به تعداد فراوان است. برگ های بارهنگ بیضی شکل و دارای دمبرگ های بلندی هستند که از این گیاه خارج می شوند. این برگ ها 3 تا 9 رگبرگ مشخص و برجسته دارند. گل هایش کوچک و به صورت اجتماع سنبله استوانه ای، در انتهای ساقه قرار گرفته اند و به رنگ سبز متمایل به قهوه ای هستند. قسمت مورد استفاده گیاه، برگ و دانه آن است و دانه های آن کوچک، تخم مرغی و به رنگ قهوه ای تیره هستند. زمان جمع آوری این دانه ها، از اواسط بهار به بعد است. گیاه تقریبا در تمام نقاط ایران رویش دارد. تاریخچه بارهنگ از دیر باز در دسترس بشر بوده و در کشاورزی مصرف می شده است. رویش گونه های خاصی از بارهنگ، همراه با سکنی گزیدن انسان در مناطق مختلف (به ویژه در مستعمرات اروپایی) افزایش یافته است. سرخپوشان آمریکای شمالی و مائوری های نیوزلند، بارهنگ را رد پای مرد انگلیسی " English Mans Foot " می نامند؛ زیرا رویش آن از نواحی مربوط به مستعمره های انگلیسی آغاز شد. دانه بارهنگ در تفاله مالت (که قبلا به عنوان کود مصرف می شد) و پشم صادر شده به انگلیس دیده شده و کاربرد آن در خوراک طیور متداول است. مخلوطی از دانه آسیاب شده بارهنگ و روغن را به طور موضعی برای رفع التهاب به کار می برند. همچنین مخلوط جوشانده آن را با عسل برای درمان گلو درد مصرف می کنند. کاربرد دانه و کلوئید تصفیه شده بارهنگ در محصولات مسهل تجاری و عرضه شده به صورت فله ای متداول است.
1. التیام زخمها: قرار دادن برگ های تازه این گیاه بر روی زخمهای دیر التیام، باعث بهبود آنان می گردد. اگر برگ تازه بارهنگ به مدت چند ساعت در آب جوشیده قرار بگیرد، سپس قطعات آن بر روی زخم های باز قرار گیرد، نه تنها زخمها را از خطر آلودگی حفظ می کند، بلکه سرعت بهبود را باعث می شود. جوشانده ریشه گیاه همراه با عسل، اگر به صورت غرغره مصرف شود، ورم حلق را از بین می برد.
2. میزان مصرف جوشانده 50 تا 100 گرم ریشه یا برگ بارهنگ در یک لیتر آب به مقدار سه فنجان در روز مجاز است.
3. جوشانده 10 گرم ریشه یا برگ بارهنگ در 150 گرم آب بهصورت حمام چشم در رفع ورم پلک و ورم ملتحمه مفید است.
4. برگ تازه و له شده بارهنگ اثر خنثیکنندگی سم حشرات و گزیدگی زنبور دارد و جهت رفع خارش و تحریکات پوستی استفاده میشود.
5. از جوشانده 100 گرم ریشه بارهنگ در یک لیتر آب بهصورت غرغره برایدرمان گرفتگی صدا و تورم خرخره استفاده میشود.
6. جوشانده مقداری برگ بارهنگ (بهمدت 5 دقیقه) در شیر پس از صاف کردن وسرد شدن به پوست صورت مالیده میشود. که باعث نرم و شاداب شدن پوست وجلوگیری از بروز ناراحتیهای ناشی از گرما و اشعه خورشید میگردد.
7. جوشانده برگ بارهنگ در استعمال داخلی برای جلوگیری از خونریزی بواسیرو زیادی خون عادت ماهیانه زنان مفید است.
8. جوشانده دانه بارهنگ در استعمال داخلی در رفع اسهال، رفع بیماریهایالتهاب کلیه و مثانه استفاده میگردد.
9. دم کرده یا جوشانده ملایم 2 تا 4 گرم برگ بارهنگ بهعنوان تب بر و دارو جهترفع نزلههای ششی مصرف میشود.
10. از دم کرده یا جوشانده 2 تا 4 گرم برگ بارهنگ بهعنوان داروی رفع درد دندانو رفع درد گوش و رفع سردرد میتوان استفاده نمود.
11. از دم کرده 2 تا 4 گرم از دانه بارهنگ بهعنوان داروی ضد تشنج مصرفمینمایند. ضماد حاصل از برگ بارهنگ بهصورت موضعی بهعنوان داروی ضدبواسیراستفاده میشود.
12. دو مشت برگ بارهنگ را در یک لیتر آب جوش دم کنید. از این دمکرده برایدرمان اسهال و اسهال خونی، ورم امعاء روزانه 5 تا 6 فنجان بنوشید. از دم کردهفوقالذکر در موارد برونشیت و تنگی نفس نیز بهکار میرود.
13. جوشانیده 25 تا 50 گرم ریشه یا برگ بارهنگ در دو لیوان آب پس از هرغذا یک استکان با کمی شکر برای درمان آسم، برونشیت مزمن، خونریزی ریه(هموپتیزی) تناول نمایید.
14. دم کرده یا جوشانده 50 گرم برگ بارهنگ در یک لیتر آب برای درمان اسهال ویا در موارد تنگی نفس و التهابات ریوی بهکار میرود.
15. در بیماریهای سینه, استفاده از شیره گیاه به صورت زیر توصیه شده است: مقداری برگ بارهنگ را اختیار کرده در آب می شویند . سپس آنها را بر روی یک پارچه تمییز پهن می کنند تا آب آنها خشک شود سپس برگها را به قطعاتی تقسیم می نمایند و شیره آن را می گیرند و هم وزن آن عسل به آن اضافه می کنند و به مدت 20 دقیقه می جوشانند.مصرف مقدار کم این ماده غلیظ شده که مدتی بدون خراب شدن می تواند در ظروف سربسته باقی بماند , در رفع بیماریهای سینه توصیه گردیده است. اگر به ماده مذکور , جوشانده گلهایی که اثر رفع سرفه و تسکین ناراحتی های سینه دارند اضافه شود نتیجه بهتری حاصل می گردد.
16. 1-3 قاشق دانه های بارهنگ را به مدت 2 ساعت در نصف لیوان آب بخیسانید تا متورم شود سپس آن را یکجا بخورید مسهل ملایمی است.
17. دم کرده آن در درمان عفونتهای دستگاه تنفس موثر است , ترشحات مجاری برونش ها را از بین می برد و به جهت دارا بودن مقدار زیادی سیلیس , مخاط جهاز هاضمه را تقویت و آرام می کند و جراحات را با آن پانسمان می کنند.
18. نوشیدن جوشانده و شربت بارهنگ هر روز 3 فنجان برای درمان درد, سوزش و ترش کردن معده مفید ذکر شده است.
مضرات استفاه از بارهنگ،بارهنگ کبیر
برگ و دانه در حد مصرف دارویی، همراه با عارضه نیستند.
طریقه مصرف بارهنگ،بارهنگ کبیر
اثرات مهم *تمام اشکال خیسانده عصاره مایع، شربت، آب برگ تازه و پاستیل های تهیه شده از آن، مصرف می شود. عصاره آبی در حالت سرد و عصاره مایع آن و همچنین آب برگ بارهنگ، اثرات توقف باکتری ها و باکتری کشی را دارا است؛ در حالی که دم کرده و جوشانده برگ، فاقد اثر است؛ چرا که در اثر گرما د- گلوکزیداز آن شکسته شده و از عمل فعال شدن اجسام بعدی، جلوگیری می کند. * دانه بارهنگ در درمان یبوست (اثر اصلی) کاربرد دارد و به عنوان داروی ضد التهاب دستگاه گوارش مصرف می شود. طریقه و میزان مصرف برگ: بر روی 2 تا 4 گرم برگ خرد یا پودر شده، یک لیوان آب سرد ریخته و تا حد جوشیدن، حرارت دهید و بعد از آن حرارت را خاموش کنید. سپس 10 دقیقه صبر کرده و محصول را صاف و میل کنید. فرآوردههای گیاهی برگ بارهنگ، بیشتر به صورت تی بگ حدود یک گرمی عرضه می شود و داروهای گیاهی تهیه شده از برگ، به صورت قطره یا شربت، به عنوان ضد سرفه و خلط آور در بازارهای جهان، در دسترس هستند. دانه: منابع مختلف، مصرف روزانه بین 5 تا 15 گرم دانه را توصیه کرده اند. دانه ها را داخل نصف استکان آب ریخته، مخلوط کرده و میل نمایید. مهم ترین اثرات گزارش شده ی بارهنگ: (مربوط به برگ و دانه Major Plantago) ضد آلزایمر، ضد آرتریت، ضد تصلب شرائین، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد کرم، ضد شکنندگی عروق، ضد ادم، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد تب، ضد روماتیسم، ضد قارچ کاندیدا، ضد عفونی کننده، ضد تومور، ضد سرفه، ضد زخم های داخلی، قابض، بازکننده برونش ها، ملین، مسهل، معرق، هضم کننده غذا، ادرارآور، خلط آور، محافظ کبد، محرک ایمنی بدن، شیرافزا، کاهش دهنده چربی، مقوی رحم، ترشح کننده اسیداوریک در ادرار و درمان کننده زخم.
ترکیبات بارهنگ،بارهنگ کبیر
این ترکیبات عبارت هستند از: ایریدوئید گلوکزید از جمله آکوبین(رینانتین). موسیلاژ به میزان حدود 5/6 درصد که حاوی دست کم چهار پلی ساکارید می باشد. تانن ها، کومارین از جمله آسکولتین، فلاونوئید از جمله آپی ژنین، اسید سیلی سیک به میزان دست کم یک درصد و املاح روی و پتاسیم.